HAERLEM NIEUWS   juli / augustus 2022   Historische Vereniging Haerlem voor een online versie: klik hier

Activiteiten in de Coornhert500-jaar in volle gang

Het zal in Haarlem niemand zijn ontgaan: dit jaar geven we uitgebreid aandacht aan het feit dat Dirck Volckertszoon Coornhert 500 jaar geleden werd geboren. Nu, halverwege het jaar, is het goed om eens op een rij te zetten wat er in dit verband is gebeurd en wat er nog staat te gebeuren.

Pieter Omtzigt en Edzo Huisman, secretaris van de Coornhert Stichting haarlem   Op 20 april 2022 vond in de stampvolle Gravenzaal van het Haarlemse stadhuis het publiekscongres Tolerantie en Samen Leven plaats als start van het Coornhert500-jaar. Naast voordrachten van een zestal sprekers, werd op dit congres de recent door de Coornhert Stichting Haarlem ingestelde Coornhertprijs uitgereikt aan Pieter Omtzigt en Eva Gonzales Perez voor hun rol in het aan het licht brengen van de Kindertoeslagenaffaire. Tevens werd het eerste exemplaar gepresenteerd van de opstellenbundel over (in)tolerantie in de huidige samenleving Ware tolerantie- hoe we onszelf kunnen zijn en elkaar toch kunnen verdragen. Het zeer lezenswaardige boek, met een rijke inhoud van meer dan twintig bijdragen van verschillende auteurs is voor € 19,99 te koop in de boekwinkel. Thema van het congres was de vraag wat onze (in)tolerantie zegt over de toestand van de samenleving, over de democratie, over de rechtstaat, over het sociale leven en over de ruimte die religie en andere levensovertuigingen krijgen. Het werd een succesvol congres, waarin ook ideeën werden uitgewisseld over hoe de maatschappij en wijzelf verdraagzamer kunnen worden.  De livestream van het volledige congres is hier te zien. Op 26 april jl. vond in De Pletterij een debat plaats over Cancel Culture: het nieuwe excommuniceren. De avond is hier te zien. We verzorgden tien lezingen en er staan er nog meer op het programma. Ook zijn enige Coornhert-stadswandelingen gepland. De tentoonstelling Coornhert op zoek naar waarheid in Museum Haarlem is inmiddels afgelopen. De gelijknamige bijbehorende publicatie is nog te koop (prijs euro 10,-) in de boekwinkel, Museum Haarlem en De Hoofdwacht. In Museum Haarlem is tot 29 augustus te zien de fraaie tentoonstelling Haarlem 1572-1573 - De stad belegerd en verdedigd.

De tentoonstelling in De Hoofdwacht Kenau: een Hollandse heldin, is nog te zien tot 12 september en op 19 september ’s avonds. Dan houdt Wim Cerutti in De Hoofdwacht een lezing Kenau: zakenvrouw, huismoeder of gewapende verzetsstrijdster? Voor meer informatie en aanmelding klik hier. Wim Cerutti, Barbara Kooy en Maria van Vlijmen schreven over het beleg en Kenau een boek Haarlem 1572-1573, 128 pag. prijs euro 15,-. Een belangrijke en rijk geïllustreerde publicatie die heel wat nieuws te bieden heeft. Te koop in de boekwinkel, Museum Haarlem en De Hoofdwacht. CopyNet Print & Sign laat op het adres Cronjéstraat 39 Haarlem tot 12 september een verzameling kaarten en stadsgezichten zien over de tijd van het beleg. Ook aan deze expositie is een kleine publicatie gewijd: Haarlem 1572-1573 in beeld, verkrijgbaar bij CopyNet. Op 27 augustus vindt de jaarexcursie van de Vereniging Haerlem plaats die - het zal u niet verbazen - dit jaar in het teken van Coornhert staat. We bezoeken Gouda en Dordrecht. Voor meer informatie, en de wijze van aanmelding en betaling klik hier. Vanaf 31 augustus tot 8 oktober is in de Kloostergangen van het stadhuis een tentoonstelling te zien met nieuw werk van leden van de Haarlemse Kunstenaarsvereniging Kunst Zij Ons Doel (KZOD), geïnspireerd door Coornherts denkbeelden.

Tijdens de Open Monumentendagen, 10 en 11 september, wordt er weer gedrukt in het onderhuis van De Hoofdwacht, de plek waar in de zestiende eeuw de drukkerij van Coornhert was gevestigd. Net als in 2018 laat Paul Marissing van Grafisch Atelier Haarlem met een groepje enthousiaste drukkers zien en voelen hoe het er in een drukkerij aan toe gaat. Dit jaar kunnen we beschikken over een oude kniehevelpers uit de collectie Enschedé, van het Noord-Hollands Archief. Op 8, 9, 10 en 11 september zijn in Antiquariaat De Vries & De Vries, Damstraat 19 prenten en kaarten over Kenau en het beleg te zien zijn. Er verschijnt daarvan ook een kleine catalogus. Op 15 september zal in de recent gerestaureerde Gravenzaal van het Stadhuis een toneelstuk uit de tijd van Coornhert worden opgevoerd. Het gaat om een 16de-eeuws zinnespel/tafelspel, getiteld Het Land van Belofte, waarin een schipper, een pelgrim en een postbode, die op weg zijn naar het Heilig Land elkaar sterke verhalen vertellen. Het theaterstuk wordt opgevoerd tijdens een maaltijd, zoals bij dit soort spelen indertijd gebruikelijk. Leden van de Vereniging Haerlem kunnen zich inschrijven om deze bijzondere gebeurtenis mee te maken. Een driegangendiner en een boek over dit bijzondere toneelstuk dat begin september verschijnt zijn bij de ticketprijs inbegrepen. Voor meer informatie en de wijze van aanmelding en betaling klik hier. Vanaf 23 september is in Museum Haarlem een expositie te zien van grafisch werk van leerlingen van 4 Havo van het Coornhert Lyceum onder de titel De stem van de burger. Dat werk is ook te zien in een kleurrijk boekje dat dan verschijnt. Op 28 oktober verzorgt het Coornhert Lyceum, ondersteund door het Nederlands Debat Instituut, een middag in het Coornhert Lyceum waar leerlingen zullen debatteren over stellingen die verband houden met het gedachtegoed van Coornhert. De deelnemende scholen zijn: het Coornhert Lyceum, het Mendelcollege, het college Hageveld en het Haarlemmermeer Lyceum. Hiermee zijn we nog niet eens volledig, want er vinden nog tal van andere activiteiten plaats. Zie daarover onze website coornherthaarlem.nl Kortom, er was en is dit jaar nog veel te zien en te doen rond Coornhert. Zodat we niet vergeten wie hij was en welke betekenis zijn gedachtegoed vandaag de dag nog voor ons kan hebben. Het bestuur van de Coornhert Stichting Haarlem

Agenda

Activiteiten in de komende periode

27 augustus       Jaarexcursie naar Gouda en Dordrecht   Lees meer       3 september       Lezing over Mathé van der Weiden   Lees meer       7 september       Lezing over Schalkwijk   Lees meer

10 september       Terug in de drukkerij van Coornhert   Lees meer       10 september       Wandeling door buitengebied Schalkwijk    Lees meer       10-11 september       Open monumentendagen Haarlem   Lees meer

13 september       Kunst in het Coornhert Lyceum   Lees meer       15 september       Theatervoorstelling/diner Het land van Belofte   Lees meer       19 september       Lezing over Kenau   Lees meer

Wat weet u over de Barteljorisstraat?     De Historische Werkgroep is momenteel bezig met een onderzoek naar historische aspecten van de Barteljorisstraat. Een korte straat, van amper 150 meter, maar een zeer oude straat, en onderdeel van de grafelijke route vanuit Egmond, het eerste bastion van de Hollandse graven, naar Haarlem en later naar 's Gravenhage. Een belangrijke doorgaande weg, dwars door dat oude Haarlem. Wat wij aan u willen vragen, is: heeft u gegevens, foto's, afbeeldingen, eigen herinneringen, anekdotes die betrekking hebben op deze straat? Wilt u ze dan met ons delen? Juist die persoonlijke verhalen en herinneringen hebben grote waarde voor ons. U kunt ze mailen naar Leny Wijnands. Uw bijdrage wordt zeer op prijs gesteld.

Groot Heiligland 26     Achter de lijstgevel van dit redelijk gangbaar ogende pand bevindt zich een verrassend grote en mysterieuze indeling. Achter het voorste deel bevindt zich namelijk een grote kerkachtige ruimte met hooggeplaatste ramen. Of het ooit daadwerkelijk een schuilkerk geweest is, zoals lang werd vermoed, weten we niet met zekerheid. Maar wat een diversiteit aan functies heeft de ruimte gekend! Nu zijn een bedrijf en twee woningen in het pand gevestigd.   Lees meer

Metselaarstekens op kerken verdwenen na restauratie   Verschillende metselaarstekens die je in buitenmuren van monumenten kunt tegenkomen © Omroep Zeeland   "De restaurateurs hebben lopen schuren om het mooi strak te krijgen en daardoor zijn de tekens, die al sinds de bouw van de kerk in de muur zitten, verdwenen", aldus Rob Dreesens, die onderzoek deed naar de kerken. Verschillende (dorps)kerken op Walcheren missen na restauratie de zogeheten metselaarstekens in de buitengevels van de kerkmuren. Het gaat voornamelijk om de van origine hervormde kerken in bijvoorbeeld Biggekerke en Gapinge. Volgens amateurhistoricus Rob Dreesens is de schade groot en onherstelbaar. Daarom komt hij nu met een waarschuwing voor alle andere kerken die nog gerestaureerd gaan worden. Lees verder bij Omroep Zeeland. Ook Haarlem kent middeleeuwse metseltekens. Lees bijstaand artikel "Magische tekens op de Bavo" van Marius Bruijn, dat eerder verschenen is in de VH Nieuwsbrief.

Jonge Muggen     De Jonge Muggen hebben het seizoen 2021-2022 afgesloten met twee bezoeken aan De Hoofdwacht van groep 4 van de Dreefschool. We konden de kinderen weer van alles laten zien, want Wie wat bewaard, heeft wat! Spannend om te zien wat wij in de geldkist bewaren, hoe een gevangene werd opgesloten in het cachot en en een oude kaart waar ook de Dreefschool op terug te vinden is. Kinderen hebben leren kijken en vertellen ook wat zij willen bewaren. Vaak knuffels, maar ook lievelingsboeken worden bewaard. Op onze nieuwe flyer staan alle schoolprogramma’s die wij als werkgroep Jonge Muggen kunnen aanbieden. En we vragen de leden van de Vereniging Haerlem om deze flyer bij basisscholen, leerkrachten onder de aandacht te brengen. We hebben voor iedere leeftijd leuke en leerzame educatieprogramma’s in en rond De Hoofdwacht. Rechtstreeks boeken is mogelijk via jeugdhaerlem@gmail.com maar ook mogelijk via Stichting Erfgoed Haarlem of het cultuurmenu van Hart.

Museumnacht Kids op 22 oktober 2022

Zet die datum al vast in de agenda! Speciaal voor alle kinderen van 4-11 jaar is er een avondopenstelling van veel Haarlemse erfgoedinstellingen. Elke instelling heeft een speciaal programma voor de jeugd. Het thema dit jaar is superhelden. Voor De Hoofdwacht is door Andrea Roosen het verhaal van Ridder Koen en de Haarlemse muggen geschreven. Een historisch onverantwoord sprookje. Hier gaan we mee aan de slag. De bezoekers aan De Hoofdwacht krijgen op elke verdieping een deel van het verhaal te horen, te zien en te beleven. Met vrijwilligers van de werkgroep Jonge Muggen, scouting Chama Urafiki en Geschiedenis met een twist komt het verhaal tot leven. Hoe? Tja.. laat je verrassen: kom met kinderen, kleinkinderen, bonuskinderen en buurkinderen naar De Hoofdwacht op 22 oktober 2022. Kijk op de website van Museumnacht Kids en vraag de nieuwsbrief aan om de hoogte te blijven van dit mooie evenement!

Trou moet blijcken   Haarlem heeft in het verleden diverse rederijkerskamers gehad. Eén daarvan is het nog steeds bestaande “Trou moet Blycken”. Deze rederijkerskamer heeft vandaag de dag haar vestiging in de Grote Houtstraat 115 (het huis met de trap). Ze is al heel oud. Hoe oud is niet duidelijk bekend, maar zeker van voor 1503 toen de kamer voor het eerst in de archiefstukken als “Oude kamer” werd genoemd.      meer in SGVH nieuws

Schotersingel 89C     Forenzen uit de Kleverparkbuurt op weg van of naar het station werden enkele decennia met een snaakse blik verleid tot het kopen van een sigaartje. Een beschrijving door Ton Apon over de geschiedenis achter het glas-in-loodraam op de hoek van de Schotersingel en de Maerten van Heemskerckstraat.   Lees meer

Ieder zijn eigen pispot     Het Huis ter Kleef was als luxe woonverblijf vanzelfsprekend uitgerust met meerdere secreten, die direct uitmondden op de kasteelgracht. Toch zijn tijdens archeologische onderzoek vele tientallen pispotten gevonden. Ondanks het gemak dat de secreten boden, voorzagen deze potten kennelijk in een bepaalde behoefte (vrij letterlijk). Zo werden ze gebruikt tijdens de nachtelijke aandrang of wanneer het tijdens de wintermaanden onaangenaam koud was op het secreet.    Lees meer

Uit de Haerlemse boekenmolen

Boekbespreking

Chiel Braat & Hilde de Haan   de Grote Houtstraat Omnibus   € 37,50 Er is jaren aan gewerkt, maar nu is het er dan: de kolossale Grote Houtstraat Omnibus. Groot en kloek is het boek: 32 cm hoog, 24 cm breed en maar liefst 368 pagina's. De ruggengraat van het boek zijn de ruim honderd tekeningen die de Haarlemse tekenaar Chiel Braat van alle gebouwen in de Grote Houtstraat maakte. En dat alles aangevuld met honderden foto's, kaarten, illustraties en uitgebreide teksten. Het boek is te koop bij de Haarlemse boekhandels.      Wim Cerutti, Barbara Kooij en Maria van Vlijmen   Haarlem 1572-1573   € 15,00 In dit handzame, ruim geïllustreerde en prettig geprijsde boek komen voorgeschiedenis, verloop en gevolgen van het beleg van Haarlem op aansprekende aan de orde. Nieuw is ook dat, vooral op grond van Spaanse bronnen, ook aandacht wordt geschonken aan de Spaanse kant van die historie. Daarnaast wordt gepoogd Kenau de plaats in de (Haarlemse) geschiedenis terug te geven die zij verdient. Aanleiding voor deze uitgave is de (landelijke) herdenking van het jaar 1572, dat wordt gezien als het jaar van de ‘geboorte van Nederland’.

Maarten Müller   Misdaad en straf in een Hollandse stad Haarlem, 1673-1811   € 15,00 Historicus Maarten Müller geeft in dit boek weer hoe de criminaliteit in Haarlem zich ontwikkelde in de periode 1673-1811. En hoe de stedelijke overheid daartegen optrad. Het is een vervolg op een eerdere uitgave, waarin misdaad en straf in Haarlem in het tijdvak 1245-1615 systematisch in kaart zijn gebracht. Het merendeel van de bronnen die Müller heeft bestudeerd, bevindt zich in het Noord-Hollands Archief: het zogeheten Oud-Rechterlijk Archief met daarin onder andere de ‘rollen’ waarin de aanklachten staan vermeld alsmede de uitgesproken vonnissen. Zowel in de misdaadpleging als in de bestraffing hiervan ziet Müller een ontwikkeling in de richting van ‘beschaafd stedelijk gedrag’. Bestellen via uitgeverij Verloren     Hein Klemann   Uit de tijd   € 24,95 'Uit de tijd' is een selectie uit de historische verhalen van Haarlems Dagblad-columnist Hein Klemann. De ‘stukjes’ van Klemann zijn vaak groter dan Haarlem of de krant zelf en handelen over mensen, gebeurtenissen of de gebouwde omgeving. Ze gaan niet alleen over de stad aan het Spaarne, maar ook over de buurtgemeenten, de regio Kennemerland, gebeurtenissen in het land en ontwikkelingen op wereldniveau. Ze zijn allemaal van invloed geweest op de dagelijkse gang van zaken in het verleden, met gevolgen voor het heden en de toekomst. Inmiddels schrijft Klemann sinds 2016 zelf geschiedenis met zijn wekelijkse rubriek in de krant en nu een eerste selectie in boekvorm met een rijke aanvulling van zéér veel afbeeldingen, vaak nooit eerder gepubliceerd. Leverbaar via haarlemsewinkels.nl

Ontdekt     Het was leuk! Ik heb het met plezier gedaan, maar ik stop! Nee, ik stop niet met mijn ‘werk’ voor de bibliotheek, ook al realiseerden we ons kort geleden, dat we daar nu al tien jaar mee bezig zijn en dat het niet af is, maar zal het ooit afkomen? Nee, ik stop niet met activiteiten voor de Vereniging Haerlem, maar ik stop wel met deze column. Soms ligt een onderwerp voor het oprapen, maar andere keren is het zoeken en spitten en dan wordt het schrijven een klus en dus minder leuk. Natuurlijk kan ik dan terug vallen op gedichten over Haarlem, maar dat wordt een maniertje, ook al heb ik met heel veel plezier in de diverse bundels gegrasduind. Ik weet alleen niet of ik er veel mensen een plezier mee deed. En nu stop ik, al zal ik zeker af en toe wel informatie over de bibliotheek plaatsen in dit Haerlem Nieuws. Nu al kan ik melden, dat tijdens de Open Monumentendagen, 10 en 11 september, op de zolder van De Hoofdwacht een grote boekenverkoop gehouden zal worden. Het thema van die dagen is dit jaar ‘duurzaamheid’ en wat is er nu duurzamer dan het kopen van reeds gelezen boeken? Machteld Tilanus, bibliothecaris

En verder...

Uit De Hoofdwacht juli-augustus 2022       Martin van Bleek over de uitreiking van het Haerlem Jaarboek, de Algemene Ledenvergadering van 29 juni j.l. en meer.   Lees meer       Grote of St.-Bavokerk       Marjoleine van Schaik en Maartje Taverne over schilderkunst en kerkinterieurs en kerken als publieke ruimtes.   Kijk de video       Stadsgezichten van Haarlem in 1919       Dit is de volledige ingekleurde film Stadsgezichten van Haarlem in 1919 met beelden van hoe de stad er ruim een eeuw geleden uitzag. Deze film is met speciale kunstmatige intelligentiesoftware gerestaureerd en ingekleurd.   Kijk de film

Haerlem Nieuws is een twee-maandelijkse uitgave van de Historische Vereniging Haerlem Contact   Algemeen   Redactie   De website   Ledenadministratie   Afmelden Nieuws   Lid worden Historische Vereniging Haerlem Postbus 1105, 2001 BC Haarlem De Hoofdwacht, Grote Markt 17 Haarlem 023 5345422