HAERLEM NIEUWS   maart / april  2024   Historische Vereniging Haerlem voor een online versie: klik hier

Uit De Hoofdwacht     Maart / April 2024 Twee maanden van 2024 zijn alweer voorbij en de lente probeert af en toe er doorheen te komen. Inmiddels is onze kaart van Romeijn de Hooghe, uitgeleend aan het Frans Halsmuseum voor de tentoonstelling ‘Blik op Haarlem’, weer terug op zijn vertrouwde plek in de hal op de bel-etage. Een afbeelding van deze kaart zal binnenkort op tapijt worden afgedrukt ter vervanging van het kleed onder de tafel in de Tademakamer. Er wordt hard gewerkt aan de tentoonstelling over brand en de brandweer in Haarlem die op 3 mei, de dag van St. Florian - de beschermheilige van de brandweer, geopend zal worden in de Coornhertzaal van De Hoofdwacht.   Lees verder

Agenda

Activiteiten in de komende periode

8 maart       Haarlemse initiatieven rondom opleiding voor vrouwen   Lees meer       12 maart       Het voormalig Leprozen- Pest- en Dolhuis   Lees meer       16 april       Het is in Heemstede zoo kwaad niet.....   Lees meer

Exposities     Nu te zien   D(R)AAD Verwey Museum Haarlem   D(R)AAD belicht de kracht van borduren als vorm van verzet en genezing van trauma’s. De expositie is onderdeel van Laat Los en Koester, een nieuwe reeks transhistorische kunsttentoonstellingen.   Lees meer     Vanaf 7 maart   ‘Leven met water’   Een jaar lang verkende Fotograaf Jeroen Toirkens het Noord-Hollandse landschap en onderzocht hij de waterbestendigheid van de provincie Noord-Holland. Onderweg maakte hij foto’s van monumentale (kust) landschappen. De expositie van is van 7 maart t/m 9 juni 2024 te zien in fotogalerie De Gang (Grote Houtstraat 43) in Haarlem Lees meer

Vanaf begin mei in De Hoofdwacht: 't Sant brandt!   Twee brandspuiten van Jan van der Heijden (via Rijksstudio)   Nachtelijk klokgelui, trompetgeschal, tromgeroffel, ratels tegen voordeuren: bij brand in middeleeuws Haarlem kwam dit hele spektakel op gang. Doel was alle mannen te mobiliseren voor het blussen. Wie niet kwam, kreeg een boete. Brand was in die tijd een van de grootste gevaren die de stad bedreigden. De houten huizen met hun rieten daken, open schouwen en kaarsverlichting waren een gewillige prooi en het vuur sloeg snel over naar naastgelegen percelen. Grote delen van de stad werden verwoest bij stadsbranden. Zo ook in 1576: liefst 467 panden gingen in vlammen op. Moesten in de middeleeuwen nog alle burgers bij brand met hun armzalige leren emmertjes komen opdraven, in 1689 kocht Haarlem zes exemplaren van een revolutionaire uitvinding: de brandslangspuit van Jan van der Heijden. Twee jaar later beschikte de stad over een gedegen brandweerorganisatie. Dat is nu 333 jaar geleden. Een mooie aanleiding om terug te blikken op de bestrijding van het vuur door de eeuwen heen. Bianca van Haasteren en Martha van Buuren werken aan een tentoonstelling die van begin mei tot eind september te zien zal zijn. Wie wil weten waarvoor brandspuithuisjes dienden, waarom de Bavotoren een bedstee herbergt en wie Jetje was, kan deze zomer in De Hoofdwacht zijn licht opsteken.

Bijnamen van de stad: Spaarnestad     In de vierde aflevering van 't Sant Erover duiken Bianca en Wouter met stadsarcheoloog Anja van Zalinge in de vroege geschiedenis van Haarlem. Waarom ontstond de stad op deze plek en wat zijn de eerste sporen van bewoning uit deze tijd? Beluister met onderstaande knop op Spotify of via Haerlem.nl   Beluister podcast Spaarnestad

Beijnes en de NZH tram     Jan Rijksen is gestart met een aantal artikelen over de Blauwe Tram (NZH). Het eerste artikel is te vinden onder “HRLM publicaties” om precies te zijn: “HRLM54”. Dit is de tweede verhaal in de reeks met de titel “Beijnes en de NZH trams”, eerder verschenen in Rail Magazine.   Lees het artikel

Malle Babbe (ca. 1633) en La Bohémienne (ca. 1626) Meer Frans Hals zien? Kijk dan deze video: De streken van Frans Hals. Frans Hals     Of je wilt of niet, je kunt niet om Frans Hals heen. Hij is overal, op billboards, op televisie, in de krant, in kunstbladen. Iedereen is vol lof over zijn kwaliteiten. Het lijkt erop dat hij zijn definitieve plaats in de top 3 van de Nederlandse schilders uit de zeventiende eeuw heeft ingenomen. Een prachtige tentoonstelling in het Amsterdamse Rijksmuseum en een zeker zo interessante expositie in het Frans Halsmuseum. De tentoonstelling in het Rijksmuseum is te zien tot en met 9 juni, die in het Frans Halsmuseum tot en met 24 december. Het meest bijzondere aan de tentoonstelling in Amsterdam vind ik wel dat Malle Babbe en La Bohémienne in één zaal te zien zijn, slechts gescheiden door een ander werk van Frans Hals. Normaliter zijn ze meer dan 1.000 kilometer van elkaar verwijderd. Malle Babbe in de Gemäldegalerie in Berlijn en La Bohémienne (ten onrechte ook wel eens aangeduid als Het Zigeunermeisje) in het Louvre in Parijs. En dat, terwijl ze voor mij alles met elkaar te maken hebben. In mijn hoofd hoor ik steeds Malle Babbe op de tekst van Lennaert Nijgh, gezongen door Rob de Nijs. Staat Frans Hals op 3, het lied staat inmiddels op de 869e plaats in de top 2.000. Jonge mensen vraag ik tijdens een stadswandeling wel of zij het kennen. Steeds minder is dat het geval. Jammer, ik vind het een schitterend lied met een vermakelijke ontstaansgeschiedenis: de schrijver haalde die twee door elkaar.    Peter van Wingerden Schrijver dezes houdt zich aanbevolen voor uw commentaar via info@haerlem.nl

Bisschop gaat zonder kleerscheuren in rook op     Het is nog moeilijk voor te stellen, maar er was een tijd waarin roken in het uitgaansleven nog vanzelfsprekend en een uiting van wellevendheid was. De clerus genoot nog het nodige aanzien. Hoe in de beginjaren van de 20e eeuw het sigarenmagazijn aan de Jansstraat op nr. 5 meeging met deze trend, wordt door Ton Apon verhaald in deze bijdrage.   Lees meer

Herstel historische winkelpuien   De pui weer is inmiddels hersteld naar het oorspronkelijke ontwerp uit 1936.   Het eerste resultaat is al zichtbaar bij Zijlstraat 43! In het kader van de Subsidieregeling Historische Winkelpuien kan er sinds maart 2023 subsidie worden aangevraagd voor herstel of verbetering van historische winkelpuien in Haarlem.  Het eerste resultaat is al zichtbaar bij Zijlstraat 43! In 1936 kreeg het monumentale pand uit 1898 een nieuwe pui. In zeven weken werd de winkel gemoderniseerd, verfraaid en vergroot door architect Bern. Ooms. De manufacturenhandel van Nielen, die er al sinds 1898 naam maakte, bleef in het pand. Vanaf 1936 onderging deze pui meerdere schilderbeurten, waardoor de oorspronkelijke afwerking uit het zicht verdwenen was. Na het opzetten van een proef, bleek de originele afwerking en het materiaal onder de witte verf nog in goede staat! Met behulp van de subsidie is de pui weer hersteld naar het oorspronkelijke ontwerp uit 1936; een rijk vormgeven pui met teakhout, bronzen stijlen en gepolijste serpentijnbeplating.   Lees meer

StripStraatnaamGevelsteen en meer SGVH nieuws   Van links naar rechts Gabriël Verheggen (directeur van het ABC Architectuurcentrum Haarlem), Thé Tjong-Khing en de restaurator/beeldhouwer Jelle Steendam. (foto Martin Busker)   Het lijkt mij bijzonder leuk om de heer Khing (90) in het zonnetje te zetten. Wie is er op deze leeftijd nog zo actief en zelfs internationaal bezig met zijn illustraties? In februari zag illustrator/striptekenaar Thé Tjong-Khing in het ABC Architectuurcentrum Haarlem voor het eerst hoe zijn tekening is uitgehouwen in steen. Hij kon niet begrijpen dat de beeldhouwer Jelle Steendam zijn tekening zo kan laten leven. Je krijgt het gevoel dat de locomotief zo weg kan rijden. De StripStraatnaamGevelsteen Stephensonstraat mag van Hoorne Vastgoed bij de tentoonstelling Haarlem in de steigers blijven, tot de nieuwbouw start in de Stephensonstraat. Ik weet dat er begin februari een fraai stukje in het Haarlems Dagblad (€) is verschenen maar ja, dit is om het op zijn Khing's te zeggen de Kers op de Taart.  En lees hier meer SGVH nieuws Martin Busker

Uit de Haerlemse bodem     De lollepot: een benenwarmer voor onder de rok Stadsarcheoloog Anja van Zalinge vertelt in de korte filmpjes van Haerlemse bodem van NH Nieuws over archeologische vondsten uit de collectie. Deze aflevering gaat over vuurtesten, plaksnorren en een lollepot, oftewel een populaire middeleeuwse benenwarmer. Bekijk alle filmpjes, die tot nu toe zijn uitgezonden, via deze link op de website van het Archeologisch Museum Haarlem.

         

Uit de Haerlemse boekenmolen       Het geheim van Bols Hoe de oorlog een familiebedrijf verscheurt   Martin Hendriksma € 24,99 (Paperback) ISBN 9789044546880 Tot welke prijs blijf je loyaal aan je familie? In de zomer van 2020 kruipt Martin Hendriksma naar een onderduikruimte op een Heemsteedse zolder. Daar treft hij een matras aan, twee lege flessen en een verscheurde krant uit november 1941.  De eerste bewoners van het huis blijken adjunct-directeur Ernst Moltzer van de bekende jenever- en likeurenfabrikant Bols en zijn vrouw. Ernst keerde zich tegen de drankleveranties van het bedrijf aan de nazi’s. Hij probeerde in de oorlog over zee naar Engeland te vluchten en is sindsdien vermist. Zijn flamboyante echtgenote Traut, een Oostenrijkse gravin, zou hem hebben verraden. Hendriksma duikt in het onthutsende oorlogsverhaal van het familiebedrijf Bols. Beetje bij beetje ontrafelt hij gebeurtenissen waarover in de familie steevast werd gezwegen. En in een tot de laatste bladzijde spannende zoektocht neemt hij alle twijfels weg over het lot van de verdwenen Ernst.           Desnoods met wapens Drie jonge vrouwen in het gewapende verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog   Sophie Poldermans € 21,99 (Paperback) EAN 9789022598382 Vrijwel iedereen kent verzetsicoon Hannie Schaft, maar niet veel mensen weten dat ze intensief samenwerkte met twee zussen: Truus en Freddie Oversteegen. Desnoods met wapens is het verhaal van deze drie vrouwen, die tijdens de Tweede Wereldoorlog de wapens opnamen tegen de nazi’s – zeer uitzonderlijk voor vrouwen in die tijd. Ze waren piepjong: Hannie was negentien en de zussen waren zestien en veertien toen ze actief werden in het verzet. Ze verleidden hooggeplaatste nazi-officieren, lokten hen het bos in en doodden ze. Ook brachten ze Joodse kinderen naar onderduikadressen en verzamelden ze inlichtingen voor het verzet. Ze deden dit alles ‘omdat het moest gebeuren’. Maar ze probeerden vooral, onder onmenselijke omstandigheden, mens te blijven.  Hannie Schaft werd drie weken voor het einde van de oorlog geëxecuteerd en zou uitgroeien tot het symbool van vrouwelijk Nederlands verzet. Truus en Freddie Oversteegen overleefden de oorlog, maar werden hun hele leven achtervolgd door de vreselijkste herinneringen aan die tijd. Desnoods met wapens vertelt hun uitzonderlijke verhaal.

Oude publicaties Nieuwsbrief Publicaties Ontdek Heemstede Ontdek Bennebroek Bij de buren     In deze rubriek maken we kennis met erfgoedinstellingen rondom Haarlem. We beginnen met onze zuiderburen, de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek. De HVHB geeft het kwartaaltijdschrift HeerlijkHeden, de digitale nieuwsbrief HVHB-nieuws en historische publicaties uit, organiseert excursies, geeft lezingen, werkt mee aan de jaarlijkse Open Monumentendagen en is alert op de instandhouding van karakteristieke elementen in het werkgebied: Heemstede en Bennebroek.  Lees het HVHB-nieuws van februari 2024. Meer informatie is te vinden op de HVHB website.

DRIEKONINGiN   In december vertelde ik bij de uitnodiging voor de Nieuwjaarsbijeenkomst over de traditie dat op 6 januari (Driekoningen) het bestuur met elkaar thee drinkt en een tulband eet met daarin een noot of een geldstuk verstopt. Dit jaar was Mariska Krikken (van de werkgroep Evenementen en Lezingen) de gelukkige en volgend jaar moet zij de tulband bakken!     Machteld Tilanus

Contributie 2024   Begin januari is de contributienota aan onze leden verstuurd. Velen hebben deze nota al voldaan en een groot aantal leden hebben een extra gift gedaan. Dit waarderen wij zeer. Als U de contributie nog niet heeft betaald, wil ik U vragen om dit alsnog spoedig te doen. Naast de energieke inzet van onze vrijwilligers, zijn de contributieopbrengsten belangrijk voor de Historische Vereniging Haerlem om haar activiteiten te kunnen uitvoeren zoals het publiceren van het Haerlem Jaarboek, de tentoonstelling, De Hoofdwacht en vele andere activiteiten. Indien u vragen heeft, neem contact op met de penningmeester via penningmeester@haerlem.nl

Haerlem Nieuws is een twee-maandelijkse uitgave van de Historische Vereniging Haerlem Contact   Algemeen   Redactie   De website   Ledenadministratie   Afmelden Nieuws   Lid worden Historische Vereniging Haerlem Postbus 1105, 2001 BC Haarlem De Hoofdwacht, Grote Markt 17 Haarlem 023 5345422